Сайта кӗр | Регистраци | Сайта кӗрсен унпа туллин усӑ курма пулӗ
 +0.3 °C
Кахал ҫӑпата сырнӑ ҫӗре ӗҫчен ӗҫне пӗтернӗ.
[ваттисен сӑмахӗ]
 

Хыпарсем: Ҫӗнӗ Упи

Чӑвашлӑх

Тутарстан Республикинчи Ҫӗпрел районӗнчи Ҫӗнӗ Упи ялӗнче пурӑнакансем чӑвашсен авалхи йӑли-йӗркине чӗртсе тӑратнӑ. Ял пуҫланса кайнӑ вырӑнта 2012 ҫулта юпа лартнӑ. Ун ҫине яла пуҫарса янӑ пӗр тӑван Ятман, Яруха, Ярсут тата Ярхун, ҫавӑн пекех Лашман ятсене ҫырса хунӑ.

Юпа лартнӑранпа ял ҫыннисенчен хӑшӗсем Ҫимӗк кунӗнче ҫӑва ҫинчен таврӑнсан юпа патне каяҫҫӗ иккен. Ҫакӑн пирки Чӗмпӗр тӑрӑхӗнче пурӑнакан Николай Казаков таврапӗлӳҫӗ ҫак йӗркесен авторне пӗлтерчӗ.

Вӑл каланӑ тӑрӑх, ялти хушматсем те унта куҫса пырса чи малтан тӗпленнӗ ҫынсен хушмачӗсемпе пӗр килеҫҫӗ: Ятманов, Ярухин, Ярзуткин тата Яргунов.

Юпа патӗнче ваттисене асӑнса йӗркелекен йӑлана Владимир Ярухин таврапӗлӳҫӗ ирттерет-мӗн.

 

Тӗн Тимӗр Лашман сӑнӳкерчӗкӗ
Тимӗр Лашман сӑнӳкерчӗкӗ

Тутарстан Республикинчи Ҫӗпрел районӗнчи ҫӗнӗуписем «Ҫӗр хапхи» йӑла-йӗркене виҫӗ ҫулта пӗрре тунӑ. Хӑш чухне, шӑрӑх пулсан е чир-чӗр сарӑлсан, сиктернӗ. Юлашки хут ӑна, Тимӗр Лашман ҫырнӑ тӑрӑх, 1892 ҫулта ирттернӗ.

«Ҫӗр хапхине» Ҫинҫе хыҫҫӑн, ҫӗртме сухине тухас умӗн ирттернӗ. Вырӑнӗ хӗвелтухӑҫ енче пулнӑ. Йӑлана Турӑран халӑха, выльӑха чир-чӗртен, усалтан сыхлама ыйтса тунӑ.

Ял старости ватӑсемпе канашланӑ, унтан ҫӗр витӗр хӑҫан тухассине халӑха пӗлтернӗ. Ҫав кун килте вутӑ чӗртме юраман. Ирхи 7-8 сехетре кашни килтен пӗрер ҫын «хапха» чавма тухнӑ. Ҫырма хӗрринче вырӑн тупнӑ хыҫҫӑн пурте ӗҫе пикеннӗ. Иртмелли вырӑн тӑрринче пӗр аршӑн хулӑнӑш ҫӗр хӑварнӑ. Ишӗлсе анасран хӑмасемпе ҫирӗплетнӗ.

«Хапха» туса пӗтернӗ тӗле «ҫӗнӗ вут» чӗртме пуҫланӑ. Ун валли икӗ юпа лартнӑ, вӗсен хушшине ҫӳхе кашта урлӑ чикнӗ, «Н» саспалли евӗрех пулса тухнӑ. Юпасене ҫӳлтен вӗренпе ҫирӗплетнӗ. Унтан темиҫе ҫын урлӑ хунӑ каштана кантрапа йӑваласа ҫавӑрттарма пуҫланӑ. Тепӗр темиҫе минутранах ҫӳхе кашта вӗҫӗсем ытла вӑйлӑ хырӑнса хӗрнӗрен ҫунма тытӑннӑ. Ку шӑпах «ҫӗнӗ вут» ӗнтӗ.

Малалла...

Хыпар ҫӑлкуҫӗ: http://suvar.su/6018.html
 

Раҫҫейре Калуговски посёлокӗн анклавӗ
Калуговски посёлокӗн анклавӗ

Калуга облаҫӗн Смоленск облаҫӗн ҫӗрӗнче пӗр анклав вырнаҫнӑ — Калуговски посёлок. Унта 199 ҫын, ҫав шутра 55 ача пурӑнать. Посёлокра пурӑнакан ҫынсемшӗн ку хӑш-пӗр чӑрмавсем кӳнӗ пулать — куҫман пурлӑха регистрацилеме, социаллӑ инженери инфрструктурине юсама чӑрмантарнӑ.

Ӗнер вара Смоленск депутачӗсем икӗ регион хушшинче тунӑ килӗшӗве алӑ пусса ҫирӗплетнӗ. Смоленск облаҫӗ ҫапла май 386 гектар ҫӗр ҫухатать, ун вырӑнне Калуга облаҫӗ ӑна 415 гектар ҫӗр парать. Ку ылмашусене тунӑ хыҫҫӑн Калуговски посёлокӗ Калуга облаҫӗн ҫӗрӗсем ҫинче вырнаҫма тытӑнӗ, анклав шайӗнчен тухӗ.

Асаилтеретпӗр, Чӑваш Енӗн те унашкал анклавсем сахал мар: Елчӗк районӗнчи Вӑрӑмхӑва, Шӑмӑршӑ районӗнчи Улмаллӑ Ял, Канаш тата Максим Горький ялсем. Вӗсем тавра чӑваш ялӗсем пур пулин те вӗсене кӳршӗ республикӑн ҫӗрӗсем ҫавӑрса илнӗ: Канаш тӗслӗхрен Тутарстанӑн Ҫӗпрел районӗн варринче вырнаҫнӑ. Унсӑр пуҫне хӑш-пӗр чӑваш ялӗ республикӑн чиккипе юнашар пулин те Тутарстан ҫӗрне кӗрет (т-х: Чӑваш Паснапуҫ, Ҫӗнӗ Упи, Кивӗ Упи, т. ыт. те).

 

Чӑвашлӑх Пӗлтӗрхи уявра
Пӗлтӗрхи уявра

Чӗмпӗр облаҫӗнчи Ҫӗнӗ Упи ялӗнче нумай пулмасть чӑвашсен авалхи йӑла уявне — Хӑят уявне — ирттернӗ. Кун пирки пире Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Николай Кирюшинпа Тимӗр Лашман пӗлтерчӗҫ.

Хӑят йӑлина ҫӗнӗрен чӗртсе яма шухӑшланӑ ҫынсем Упи ял тарӑхӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ярухин тата ҫав ялта ҫуралса паян Чӗмпӗр хулинче пурӑнакан хастар таврапӗлӳҫӗ Владимир Ярухин иккен. Кӑҫал вӗсем халӑха ҫак уява иккӗмӗш хут пухрӗҫ.

Уява пуҫлас умӗн Ҫӗнӗ Упи халӑхӗ ялти кивӗ шкул ҫурчӗпе сывпуллашнӑ — кӑҫал вӗренӳ ҫӗнӗрен хӑпартнине куҫмалла иккен. Вырӑнти тӳре-шара кивӗ ҫурта сӳтме тӗв тунӑ пулать, ҫавӑнпа та халӑх кивӗ шкулпа сывпуллашса юлашки экскурсире пулнӑ.

Унтан халӑх ял пуҫланса кайнӑ вырӑна — Ҫут вырӑнне — пухӑннӑ. Кунта ҫӗнуписем 5 метр ҫӳллӗш юпа лартнӑ. Кӗлӗ Владимир Ярухин вуланӑ. Вӑл яла пуҫласа яракансенчен хӳтлӗх ыйтнӑ — яла сыхлама, выльӑх-чӗрлӗхе, ҫурт-йӗре, хурӑнташ-ӑрусене.

Уй-хир пуҫне тухса Ҫерҫи чӳкне ирттернӗ. Кӑҫал ҫерҫи вырӑнне шурӑ кӑвакарчӑнпа усӑ курнӑ — ӑна тип ҫупа сӗрсе вӗҫтерсе янӑ. Вӗҫенкайӑк хӗвелтухӑҫнелле вӗҫсе кайнӑ тет.

Малалла...

 

Тутарстанӑн Ҫӗпрел районӗнчи Ҫӗнӗ Упи ялӗ ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне ырӑ хыпарпа пуҫларӗ тесе пӗлтерет «Сувар» хаҫат. Тунтикун, авӑнӑн 2-мӗшӗнче, кунта ҫӗнӗ шкул ҫуртне тума пуҫланӑ. Ку вырӑнти халӑха калама ҫук пысӑк савӑнӑҫ кӳчӗ тесен те йӑнӑш пулмӗ пуль.

Упи ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ А. Яруткин каласа панӑ тӑрӑх шкул кӑна мар, ялта ача пахчи те, фельдшерпа аккушер пункчӗ те пулмалла. Алексей Егорович ҫӗнӗуписен ӗмӗтне пурнӑҫласа ялта ҫӗнӗ шкул тума пуҫланӑшӑн Тутарстанӑн Президентне Р.Минниханова, район администраци пуҫлӑхне А.Шадрикова тав сӑмахӗсем каланӑ.

Хыпар ҫӑлкуҫӗ: http://suvar.su/5460.html
 

Orphus

Баннерсем

Шутлавҫӑсем

0 Хурал кӗтесӗ (чат)

Ҫанталӑк

Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (22.12.2024 15:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 751 - 753 мм, -1 - 1 градус сивӗ пулӗ, ҫил 1-3 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.

Гороскоп

СурӑхВӑкӑрЙӗкӗрешРакАрӑсланХӗрТарасаСкорпионУхӑҫӑТу качакиШывтӑканПулӑсем
Сурӑх: Вӑй тапса тӑрать, йӗркелӳҫӗ пултарулӑхӗ, илӗртӳлӗх хушӑнсах пыраҫҫӗ. Ку эрнере плансемпе палӑртса хунисене пурнӑҫлама ӑнӑҫлӑ вӑхӑт. Сывлӑха тимлӗр, ҫывӑх ҫынсен сывлӑхӗ пирки те ан манӑрн. Тахҫан шута хуман чир йӑл илме пултарать.

Раштав, 22

1780
244
Кӑрмӑш гербне йышӑннӑ.
1840
184
Вӑта Тимӗрҫен шкулне уҫнӑ.
1930
94
Аслут Александр Николаевич, чӑваш сӑвӑҫи, ҫыравҫи ҫуралнӑ.
Пулӑм хуш...Пулӑм хуш...

Ыйтӑм

Чӑваш йӑли тӑрӑх хӑнана пынӑ арҫынна камӑн ӑсатмалла?
хӑнана ӑсатма никам та тухмасть
пӗтӗм кил-йышпа тухаҫҫӗ
хуҫа хӑй
кил-йышри арҫын
хуҫа тарҫи
хӑни ҫулне ахаль те пӗлет, ӑсатмасӑр та
хуҫа арӑмӗ
хуть те кам тухсан та
ӑсатма тухни — ҫылӑх, юрамасть
хуҫин ҫитӗннӗ ачисем